Poprzednim razem przenieśliśmy się do Kioto na styku dwóch epok, gdy żył i tworzył Fujiwara No Sadaie (patrz: "Wstęp do karuty"). Było trochę historii, czas na konkrety!
 |
| Stos kart karuty |
Karty do uta-garuta
Jak widać tradycyjne karty do gry dzielą się na dwa rodzaje: yomifuda oraz torifuda. Yomifuda, czyli "karty do czytania" zawierają cały wiersz z oryginalną pisownią uwzględniającą również znaki kanji, imię poety, bądź poetki i ozdobione są obrazkiem go/ją przedstawiającym. Kartami yomifuda posługuje się jedynie lektor, który zazwyczaj losuje je z ułożonego w wieżę stosu i czyta grającym. Każdy poemat jest podzielony w połowie. Druga połowa, zapisana jedynie znakami hiragana, znajduje się na karcie torifuda.
Ogólnie jest kilka sposobów gry kartami karuta, lecz ze względu na popularny serial Chihayafuru ogólnie przyjęła się nazwa karuta dla kyougi karuty (karuta konkursowa). Poza kyougi karuta istnieje jeszcze chirashitori, genpei gassen, oraz bouzumekuri. Ja zajmę się tą pierwszą, gdyż uważam ją za najbardziej interesującą.
Kyougi karuta (karuta konkursowa)
 |
Lektor oraz dwie pary zawodników rozgrywających mecze
"Chihayafuru"
|
Geneza kyougi karuta sięga XIX wieku jeszcze sprzed restauracji Meiji, jednakże reguły gry zależały od regionu, gdzie były rozgrywane. Dopiero na początku XX wieku, gdy powstało Stowarzyszenie Karuty w Tokio (Tokyo Karuta Association) zasady zostały ujednolicone i pierwszy oficjalny mecz rozegrano w 1904 roku. Od tamtego czasu niewiele zmieniano. W 1957 roku powstała organizacja ogólnokrajowa w postaci Ogólnojapońskiego Stowarzyszenia Karuty (All Japan Karuta Associacion), które działa po dziś dzień i jest organizatorem wszystkich rozgrywek. Istnieją mecze indywidualne i grupowe. W rywalizacji grupowej drużyna może liczyć od 5 do 8 człownków, a o wyniku decyduje liczba zwycięstw członków drużyny rozgrywanych jeden na jeden.
Gracze podzieleni są na klasy - gdzie klasa E jest najniższa, a A najwyższa.
Narodowe rozgrywki karuty są organizowane co roku w styczniu w Omi Jingu w Ootsu (trochę na wschód od Kioto). Najwyższym tytułem pośród mężczyzn od 1955 roku jest Mistrz (Meijin), natomiast dla kobiet od 1957 roku - Królowa (Queen). Osoba, która zdobędzie to zaszczytne wyróżnienie siedem razy z rzędu dostaje tytłu Wiecznego Mistrza/Królowej.
Od sierpnia 2012 roku impreza zyskała wymiar międzynarodowy, gdy do gry włączyły się takie państwa jak Ameryka, Nowa Zelandia, Tajlandia, Południowa Korea i Chiny. Sądzę, że brakuje tam jeszcze Polaków i oby zmieniło się to jak najszybciej ;p
 |
| Walka o tytuł Królowej |
Zasady
1. Rozłożenie i zapamiętanie kart
- Dwójka graczy siada na macie tatami naprzeciwko siebie. Zaczynają od ukłonu i słów "yoroshiku onegaishimasu". Mecz zaczyna i kończy się ukłonem jak w judo. Zachowanie kultury i grzeczność są bardzo ważnym elementem.
- Gracze rozsypują pomiędzy sobą torifuda obrazkiem do dołu i dobrze mieszają. Najpierw wybierane jest 50 kart. Później z tej 5o każde z nich wybiera 25 kart, a reszta staje się karafuda (pustą kartą).
- Szerokość pola do gry (jap. jin) wynosi m.w. tyle ile przeciętnej maty tatami, czyli ok. 87 cm. Karty układa się w trzech rzędach na swoim polu (jap. jijin), zachowując 1 cm odstępu pomiędzy każdym rzędem. Oprócz tego pomiędzy własnym polem, a polem przeciwnika (jap. tekijin albo aitejin) jest dodatkowe 3 cm odstępu.
- Po rozmieszczeniu kart lektor daje graczom 15 min na zapamiętanie rozłożenia własnych i przeciwnika kart. Po 13 min każdy z graczy może przećwiczyć szybkie chwytanie kart, ale nie wolno mu żadnej dotknąć.
- Po 15 min lektor ogłasza oficjalnie koniec przygotowań i rozpoczęcie meczu. Gracze ponownie kłaniają się sobie ze słowami "yoroshiku onegaishimasu". Składają ukłon również lektorowi i publiczności.
2) Mecz
- W pierwszej kolejności lektor czyta utwór nie należący do "Zbioru z Ogury", a niezależnie od tego, jaki wiesz zostanie wybrany nazywa się go wierszem rozpoczęcia (jap. joka). Podczas meczów organizowanych przez Ogólnojapońskie Stowarzyszenie Karuty jest następujący: 難波津に 咲くやこの花 冬ごもり 今を春べと 咲くやこの花 (naniwadzu ni saku ya kono hana fuyu gomori / ima wo harubeto saku ya kono hana), gdzie druga część poematu jest czytana dwukrotnie. Następnie wybiera losowo i czyta jedną spośród wszystkich stu kart.
- Gracze mają za zadanie znaleźć jak najszybciej spośród rozłożonych na podłodze torifuda pasującą do czytanego wiersza drugą część.
- Jak tylko ją znajdą muszą zebrać ją jak najszybciej, żeby nie wyprzedził ich przeciwnik. Najlepsi gracze nawet na nie nie patrzą, gdy zbijają kartę, bo wcześniej zapamiętali ich położenie przed rozpoczeciem sesji. Także wtedy wszystko zależy od refleksu.
- Do zbijania kart używa się tylko jednej ręki. Druga może leżeć na kolanie.
- Są dwa sposoby zbijania kart. Pierwszym jest dotknięcie prawidłowej karty jako pierszemu. Druga nazywa się fuda oshi (rozmiatanie kart), gdzie wyrzuca sie poza pole wszystkie karty z rzędu.
- Gracz, który zbije kartę kładzie ją obok siebie wierzchem do dołu.
- Jeśli gracz strącił kartę z własnego pola to ma jedną kartę mniej (a wygrywa osoba, która pozbędzie się wszystkich kart ze swojego pola). Jeśli zabierze kartę z pola przeciwnika to może przekazać wybraną kartę z własnego pola na pole przeciwnika, którą on układa w wybranym przez siebie rzędzie.
- Przy fuda oshi gracze dość agresywnie rozsypują karty. Później wszystkie poza wyczytaną kartą wracają na swoje poprzednie miejsca. Odstęp pomiędzy czytaniem wierszy jest bardzo niewielki, więc należy się śpieszyć z porządkowaniem pola.
Faule
- Najgroźniejszym rodzajem faulu jest ten, który następuje podczas wyczytania pustej karty. Jako, że na polu gry używa się jedynie 50 ze 100 kart (25 naszych i 25 przeciwnika) to druga 50 jest nie używana. Mimo to lektor czyta losowo wszystkie 100 kart. Kiedy wyczytana zostaje karta, której nie ma na żadnym z pól, a na polu zostaje któraś dotknięta - jest to faul. Osoba, która dokona faulu musi przyjąć kartę z pola przeciwnika.
- Jeśli wyczytywana jest karta znajdująca się na polu gry, ale faul następuje, kiedy gracz dotknie inną kartę i to znajdującą się na niewłaściwej połowie. Np. lektor czyta kartę na pole przeciwnika, ale ja chwycę kartę z własnego pola. W tym wypadku też osoba popełniajaca faul dostaje od przeciwnika kartę.
- Jeśli wyczytywana karta znajduje się na polu gry, a gracz dotknie inną kartę, ale na właściwej połowie pola gry to to nie jest faul. Dlatego technika fuda oshi jest taka skuteczna.
- Istnieje też coś takiego jak podwójny faul. Dzieje się tak podczas czytania pustej karty, a gracz dotknie dwóch kart na obydwu polach. wtedy dostaje dwie karty. Albo kiedy on dotknie nieprawidłowej karty, a jego przeciwnik znajdzie prawidłową- wtedy też dostaje dwie karty.
Jedno- i wielosylabowce
Istnieje 7 kart w talii, które są wyjątkowe. Nazywa się je jednosylabowcami, ponieważ sylaba, od której się zaczynają jest niepowtarzalna. Są to sylaby ふ (fu), ほ (ho), め (me), む (mu), さ (sa), せ (se) i す (su). Wszystkie inne powtarzają się dwu-, trzy-, cztero-, pięcio-, sześcio-, siedmio-, ośmio- albo nawet szasnastokrotnie. Jednak większość można rozpoznać już po pierwszych trzech sylabach (z małymi wyjątkami, gdzie powtarzana jest cała fraza). Przy nauce zatem przydatne jest rozróżnienie poszczególnych grup o polecam rozpoczecie nauki właśnie od jednosylabowców.
Oto tabela z podziałem wedle sylab. Wygląda trochę strasznie, ale bardzo pomaga podczas nauki :)
1
|
む
|
むらさめの つゆもまだひぬ まきのはに
|
きりたらのぼる あきのゆうぐれ
|
87
|
す
|
すみのえの きしによるなみ よるさえや
|
ゆめのかよいじ ひとめよくらん
|
18
|
め
|
めぐりあいて みしやそれとも わかぬまに
|
くもがくれにし よわのつきかな
|
57
|
ふ
|
ふくからに あきのくさきの しおるれば
|
むべやまかぜを あらしというらん
|
22
|
さ
|
さびしさに やどをたちいでて ながむれば
|
いずこもおなじ あきのゆうぐれ
|
70
|
ほ
|
ほととぎす なきつるかたを ながむれば
|
ただありあけの つきぞのこれる
|
81
|
せ
|
せをはやみ いわにせかるる たきがわの
|
われてもすえに あわんとぞおもう
|
77
|
2
|
う
|
うかりける ひとをはつせの やきおろし（よ）
|
はげしかれとは いのらぬものを
|
74
|
うらみわび ほさぬそでだに あるものを
|
こいにくちなん なこそおしけれ
|
65
|
つ
|
つきみれば ちぢにものこそ かなしけれ
|
わがみにひとつの あきにはあらぬど
|
23
|
つくばねの みねよりおつる みなのがわ
|
こいぞつもりて ふちとなりぬる
|
13
|
し
|
しのぶれど いろにいでにけり わがこいは
|
ものやおもうと ひとのとうまで
|
40
|
しらつゆに かぜのふきしく あきののは
|
つらぬきとめぬ たまぞちりける
|
37
|
も
|
ももしきや ふるきのきばの しのぶにも
|
なおあまりある むかしなりけり
|
100
|
もろともに あわれとおもえ やまざくら
|
はなよりほかに しるひともなし
|
66
|
ゆ
|
ゆうされば かどたのいなば おとずれて
|
あしのまろやに あきかぜぞふく
|
71
|
ゆらのとを わたるふなびと かじをたえ
|
ゆくえもしらぬ こいのみちかな
|
46
|
3
|
い
|
いにしまえの ならのみやこの やえざくら
|
きょうここのえに においぬるかな
|
61
|
いまこんと いいしばかりに ながつきの
|
ありあけのつきを まちいでつるかな
|
21
|
いまはただ おもいたえなん とばかりを
|
ひとづてならんで いうよしもがな
|
63
|
き
|
きみがため おしからざりし いのちさえ
|
ながくもがなと おもいけるかな
|
50
|
きみがため はるののにいでて わかなつむ
|
わがころもでに ゆきはふりつつ
|
15
|
きりぎりす なくやしもよの さむしろに
|
ころもかたしき ひとりかもねん
|
91
|
ち
|
ちぎりおきし させもがつゆを いのちにて
|
あわれことしの あきもいぬめり
|
75
|
ちぎりきな かたみにそでを しぼりつつ
|
すえのまつやま なみこさじとは
|
42
|
ちはやぶる かみよもきかず たつたがわ
|
からくれないに みずくくるとは
|
17
|
ひ
|
ひさかたの ひかりのどけき はるのひに
|
しずごころなく はなのちるらん
|
33
|
ひとはいさ こころもしらず ふるさとは
|
はなぞむかしの かににおいける
|
35
|
ひともおし ひともうらめし あじきなく
|
よをおもうゆえに ものおもうみは
|
99
|
4
|
か
|
かくとだに えやはいふきの さしもぐさ
|
さしもしらじな もゆるおもいを
|
51
|
かささぎの わたせるはしに おくしもの
|
しろきをみれば よぞふけにける
|
6
|
かぜそよぐ ならのおがわの ゆうぐれは
|
みそぎぞなつの しりしなりける
|
98
|
かぜをいたみ いわうつなみの おのれのみ
|
くだけてものを おもうころかな
|
48
|
は
|
はなさそう あらしのにわの ゆきならで
|
ふりゆくものは わがみなりけり
|
96
|
はなのいろは うつりにけりな いたずらに
|
わがみよにふる ながめせしまに
|
9
|
はるすぎて なつきにけらし しろたえの
|
ころもほすちょうあまのかぐやま
|
2
|
はるのよの ゆめばかりなる たまくらに
|
かいなくたたん なこそおしけれ
|
67
|
や
|
やえむぐら しげれるやどの さびしきに
|
ひとこそみえね あきはきにけり
|
47
|
やすらわで ねなましものを さよふけて
|
かたぶくまでの つきをみしかな
|
59
|
やまがわに かぜのかけたる しがらみは
|
ながれもあえぬ もみじなりけり
|
32
|
やまざとは ふゆぞさびしさ まさりける
|
ひとめもくさも かれぬとおもえば
|
28
|
よ
|
よのなかは つねにもがもな なぎさこぐ
|
あまのおぶねの つなでかなしも
|
93
|
よのなかよ みちこそなけれ おもいいる
|
やまのおくにも しかぞなくなる
|
83
|
よもすがら ものおもうころは あけやらで
|
ねやのひまさえ つれなかりけり
|
85
|
よをこめて とりのそらねは はかるとも
|
よにおうさかの せきはゆるさじ
|
62
|
5
|
み
|
みかきもり えじのたくひの よるはもえ
|
ひるはきえつつ ものをこそおもえ
|
49
|
みかのはら わきてながるる いずみがわ
|
いつみきとてか こいしかるらん
|
27
|
みせばやな おじまのあまの そでだにも
|
ぬれにぞぬれし いろはかわらず
|
90
|
みらのくの しのふもじずり たれゆえに
|
みだれそめにし われならなくに
|
14
|
みよしのの やまのあきかぜ さよふけて
|
ふるさとさむく ころもうつなり
|
94
|
6
|
こ
|
こいすちょう わがなはまだき たちにけり
|
ひとしれずこそ おもいそめしか
|
41
|
こころあてに おらばやおらん はつしもの
|
おきまどわせる しらぎくのはな
|
29
|
こころにも あらでうきよに ながらえば
|
こいしかるべき よわのつきかな
|
68
|
こぬひとを まつほのうらの ゆうなぎに
|
やくやもしおの みもこがれつつ
|
97
|
このたびは ぬさもとりあえば たむけやま
|
もみじのにしき かみのまにまに
|
24
|
これやこの ゆくもかえるも わかれては
|
しるもしらぬも おうさかのせき
|
10
|
た
|
たかさごの おのえのさくら さきにけり
|
とやまのかすみ たたずもあらなん
|
73
|
たきのおとは たえてひさしく なりぬれど
|
なこそながれて なおきこれけれ
|
55
|
たごのうらに うちいでてみれば しろたえの
|
ふじのたかねに ゆきはふりつつ
|
4
|
たちわかれ いなばのやまの みねにおうる
|
まつとしきかば いまかえりこん
|
16
|
たまのおよ たえなばたえね ながらえば
|
しのぶることの よわりもぞする
|
89
|
たれをかも しるひとにせん たかさごの
|
まつもむかしの ともならなくに
|
34
|
7
|
お
|
おうことの たえてしなくは なかなかに
|
ひとをもみをも うらみざらまし
|
44
|
おおえやま いくののみちの とおければ
|
まだふみもみず あまのはしだて
|
60
|
おおけなく うきよのたみに おおうかな
|
わがたつそまに すみぞめのそで
|
95
|
おくやまに もみじふみわけ なくしかの
|
こえきくときぞ あきはかなしき
|
5
|
おぐらやま みねのもみじば こころあらば
|
いまひとたびの みゆきまたなん
|
26
|
おとにきく たかしのはまの あだなみは
|
かけじやそでの ぬれもこそすれ
|
72
|
おもいわび さてもいのちは あるものを
|
うきにたえぬは なみだなりけり
|
82
|
わ
|
わがいおは みやこのたつみ しかぞすむ
|
よをうじやまと ひとはいうなり
|
8
|
わがそでは しおひにみえぬ おきのいしの
|
ひとこそしらぬ かわくまもなし
|
92
|
わすらるる みをばおもわず ちかいてし
|
ひとのいのちの おしくもあるかな
|
38
|
わすれじの ゆくすえまでは かたければ
|
きょうをかぎりの いのちともがな
|
54
|
わたのはら やそしまかけて こきいでぬと
|
ひとにはつげよ あまのつりぶね
|
11
|
わたのはら こぎいでてみれば ひさかたの
|
くもいにまがう あきつしらなみ
|
76
|
わびぬれば いまはたおなじ なにわなる
|
みをつくしても あわんとぞおもう
|
20
|
8
|
な
|
ながからん こころもしらず くろかみの
|
みだれてけさは ものをこそおもえ
|
80
|
ながらえば またこのごろや しのばれん
|
うしとみしよぞ いまはこいしき
|
84
|
なげきつつ ひとりぬるよの あくるまは
|
いかにひさしき ものとかはしる
|
53
|
なげけとて つきやはものを おもわする
|
かこちがおなる わがなみだかな
|
86
|
なつのよは まだよいながら あけぬるを
|
くものいずこに つきやどるらん
|
36
|
なにしおわば おうさかやまの さねかずら
|
ひとにしられで くるよしもがな
|
25
|
なにわえの あしのかりねの ひとよゆえ
|
みをつくしてや こいわたるべき
|
88
|
なにわがた みじかきあしの ふしのまも
|
あわでこのよを すぐしてよとや
|
19
|
16
|
あ
|
あいみての のちのこころに くらぶれば
|
むかしはものを おもわざりけり
|
46
|
あきかぜに たなびくくもの たえまより
|
もれいずるつきの かげのさやけさ
|
79
|
あきのたの かりおのいおの とまをあらみ
|
わがころもでは つゆにぬれつつ
|
1
|
あけぬれば くるるものとは しりながら
|
なおうらめしき あさぼらけかな
|
52
|
あさじうの おののしのはら しのぶれど
|
あまりてなどか ひとのこいしき
|
39
|
あさぼらけ ありあけのつきと みるまでに
|
よしののさとに ふれるしらゆき
|
31
|
あさぼらけ うじのかわぎり たえだえに
|
あらわれわたる せぜのあじろぎ
|
64
|
あしびきの やまどりのおの しだりおの
|
ながながしよを ひとりかもねん
|
3
|
あまつかぜ くものかよいじ ふきとじよ
|
おとめのすがた しばしとどめん
|
12
|
あまのはら ふりさけみれば かすがなる
|
みかさのやまに いでしつきかも
|
7
|
あらざらん このよのほかの おもいいでに
|
いまひとたびの おうこともがな
|
56
|
あらしふく みむろのやまの もみじばは
|
たつたのかわの にしきなりけり
|
69
|
ありあけの つれなくみえし わかれより
|
あかつきばかり うきものはなし
|
30
|
ありまやま いなのささはら かぜふけば
|
いでそよひとを わすれやはする
|
58
|
あわじしま かようちどりの なくこえに
|
いくよねざめぬ すまのせきもり
|
78
|
あわれとも いうべきひとは おもおえで
|
みのいたずらに なりぬべきかな
|
45
|
Dla pocieszenia dodam, że aby zacząć grę nie trzeba znać wszystkich. W gruncie rzeczy najlepsza nauka byłaby w trakcie gry. Wystarczą na poczatek jednosylabowce, a reszty można się nauczyć podczas prób i od samego słuchania da się je zapamiętać :) Nawet Japończycy nie znają wszystkich, dużej części nie rozumieją (starojapoński trochę się różni od współczesnego języka potocznego), a są w stanie grać! W następnym artykule podzielę się z wami historiami poszczególnych wierszy, tłumaczeniami i sztuczkami ułatwiającymi zapamiętanie ^^
Czytania kanji:
pl.
|
kanji
|
romaji
|
karta do czytania
|
読み札
|
yomifuda
|
karta do łapania
|
取り札
|
torifuda
|
chirashitori
|
ちらし取り
|
|
bouzumekuri
|
坊主めくり
|
|
genpei gassen
|
源平合戦
|
|
karuta konkursowa
|
競技かるた
|
kyougi karuta
|
Mistrz
|
名人
|
meijin
|
Królowa
|
クイーン
|
kui-n
|
Wieczny Mistrz/Królowa
|
永世名人/クイーン
|
eisei
meijin/kui-n
|
Omi Jingu
|
近江神宮
|
|
Ootsu
|
大津
|
|
pusta karta
|
|
kafafuda
|
*zwrot grzecznościowy, którego
znaczenie zmienia się w zależności od sytuacji
|
|
yoroshiku
onegaishimasu
|
pole do gry
|
陣
|
jin
|
pole przeciwnika
|
敵陣/相手陣
|
tekijin/aitejin
|
moje pole
|
自陣
|
jijin
|
wiersz rozpoczynający
|
序歌
|
joka
|
rozmiatanie kart
|
札押し
|
fuda oshi
|
faul
|
お手つき
|
otetsuki
|
Bibliografia:
Wikipedia
Mikołaj Melanowicz, "Historia literatury japońskiej" Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
吉海直人,まんが百人一首大辞典, 西東社
https://www.tofugu.com/japan/karuta-japanese-cards/
http://karuta.game.coocan.jp/download.html
http://karuta.game.coocan.jp/otetsuki-e.html
 |
| Jak widać w karutę może grać każdy :) Spróbuj i ty! |
Kikuya to miejsce, gdzie należy pójść, jeśli kochamy kimona. Miejsce możeby być trudne do znalezienia - ja się trochę pogubiłam. Nie dość, że uliczka mała to i wejście nie do końca oczywiste. Tablicę było widać, ale gdzie się wchodzi... (po schodkach na górę, zdejmujemy buty przed wejściem!) Miejsce to prowadzi starsza pani, z którą spędziłam dużą część popołudnia, a niby tylko wybierałam nagoya-obi do letniego kimona. Niby. Otóż zdobyłam punkty, bo przyszłam ubrana w yukatę (szłam z Gion Matsuri) i z furoshiki na ramieniu. Pani słysząc, że sama sobie dobrałam wszystkie elementy stroju, a później sama zawiązałam han-obi - spojrzała na mnie przychylniejszym okiem i atmosfera stała się prawdziwie domowa. Spośród wszystkich nagoya-obi, które mi pokazała (dobierałam je do letniego kimona kupionego w sklepie nr 3) spodobało mi się dwie sztuki, a w trzeciej się zakochałam... Tylko problem był taki, że pani posiada również "antyki" i to które pokochałam miłością do grobowej deski kosztowało 40 tys yen (ok. 1 500 zł). Tyle co mój miesięczny czynsz. Korciło mnie, ale gdybym go kupiła to do Yaizu wracałabym po tzw. szpałach =.= Dostałabym zniżkę (to jest siła prawdziwej miłości mojej i tamtego pasa obi <3) o 3 000 yen, ale to i tak nie rozwiązywałoby mojego problemu :( Marzy mi się ono do tej pory, chlip :( 
